- Βακτριανή
- Ανατολική επαρχία της αρχαίας Περσικής αυτοκρατορίας (σήμερα περιοχή του βόρειου Αφγανιστάν), που ονομάστηκε έτσι από την πρωτεύουσά της Βάκτρα. Αποτελούσε τη δωδέκατη σατραπεία της αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών και το όνομά της εμφανίζεται σε επιγραφές της εποχής του Δαρείου Α’ (6ος αι. π.Χ.). Η Β. είχε μεγάλη σημασία λόγω της γεωγραφικής της θέσης: από την πρωτεύουσά της περνούσε η κυρία οδός του εμπορίου μεταξύ Κίνας, κεντρικής Ασίας και Ιράν.
Ο Μέγας Αλέξανδρος κατόρθωσε να γίνει κύριος της Β. αφού προηγουμένως εκμηδένισε την περσική δύναμη. Οι Έλληνες υπήρξαν για μεγάλο διάστημα οι πρωταγωνιστές της ιστορίας της Β., η οποία μετά τον Αλέξανδρο πέρασε στην κυριαρχία του ελληνιστικού κράτους των Σελευκιδών και ύστερα κυβερνήθηκε από τοπικές ελληνικές δυναστείες, οι οποίες άπλωσαν τα σύνορα της χώρας έως τον Ινδό ποταμό, σε ένα μεγάλο τμήμα της βόρειας Ινδίας. Τους Έλληνες διαδέχτηκαν ιρανικοί πληθυσμοί, οι Σάνκα-Παχλάβα.
Η Β. μαζί με γειτονικές περιοχές και με τη βόρεια Ινδία αποτέλεσαν τον 2ο και τον 3ο μ.Χ. αι. μια ισχυρή ενιαία αυτοκρατορία υπό την ηγεμονία των Κουσάνα, των οποίων η καταγωγή δεν είναι σαφής· νεότερες έρευνες κάνουν πιθανή την υπόθεση ότι ταυτίζονται με τους ίδιους τους Βακτριανούς. Οι Κουσάνα είχαν συχνές εμπορικές σχέσεις με τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία και ίσως και στρατιωτική συμμαχία, εναντίον του κοινού εχθρού τους, των Πάρθων. Ο μεγαλύτερος αυτοκράτορας Κουσάνα, ο Κανίσκα, που τον έκανε αθάνατο η βουδιστική παράδοση, ήταν ίσως σύγχρονος του Τραϊανού, νικητή των Πάρθων. Ο πολιτισμός των Κουσάνα, που λίκνο του ήταν η ΒΔ Ινδία, παρουσιάζει μια όψη σύνθετη και εκλεκτική: η θρησκεία, π.χ., ήταν πλούσια σε στοιχεία ελληνικά της κλασικής περιόδου, ρωμαϊκά και ελληνιστικά, συνυφασμένα με στοιχεία ιρανικά και ινδικά.
Μετά τους Κουσάνα, η Β. πέρασε στην κυριαρχία των Σασσανιδών και αργότερα καταστράφηκε από τις επιδρομές των βαρβαρικών ορδών που ξεκινούσαν από την κεντρική Ασία. Η ιστορία της ακολουθεί από τότε την πορεία της ιστορίας της κεντρικής Ασίας. Εξισλαμίστηκε τον 7ο αι. μ.Χ.
Ο Αντίμαχος Α’ σε νόμισμα της Βακτριανής.
Dictionary of Greek. 2013.